De systemen en structuren van Laurence Aëgerter

Omslag en fragmenten uit: Meeting on paper

De uitgave "Meeting on paper"(NEROC'VGM, Amsterdam 2005) is een prachtig uitgevoerd kunstenaarsboek van de Franse kunstenares Laurence Aëgerter. Dit boek bestaat uit 49 fotofragmenten uit de Elsevier encyclopedie. Het is een toevallige ontmoeting tussen woorden en beelden. In de encyclopedie staat in de hoek van elke pagina een woord, en elk woord staat alfabetisch als een pagina referentie. Aëgerter heeft de foto’s uitgeknipt die links en rechtsboven van de encyclopedie afgebeeld staan inclusief het woord van de betreffende pagina. Daar waar geen foto afgebeeld staat op de linker of rechter bovenpagina in de encyclopedie heeft Aëgerter in haar boek de pagina wit gelaten. "When cut out of the encyclopaedia's, the word in the corner produces unusal collisions with the images. On first sight they seem entirely unrelated. Only a second viewing loads these mismatsches with meaning - sometimes absurd, sometines philosophical, often political or poetic. There is complicity between the words and the pictures. This transformation of the encyclopaedia's content gives us a more lateral perspective and challenges the left-hand side of our brains instead of just portraying conventional facts for the right-hand side".

Aëgerter woont en werkt in Amsterdam. Ze volgde de Gerrit Rietveld Academie en studeerde kunstgeschiedenis aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Haar werk is multidisciplinair en bestaat met name uit fotografie, installaties, performances en boeken, of een cross-over van deze media. In haar werk maakt zij gebruik van georganiseerd toeval om bestaande systemen te subjectiveren. Aëgerter wordt in haar werk getriggered door systemen en structuren. Binnen de grenzen van de al bestaande, door anderen bepaalde systemen, zoekt ze de ultieme vrijheid. Haar voorliefde voor systemen komt voort uit het verlangen om grip te krijgen op het bestaan. Vormdwang is hiervoor het creatief instrument. Zij vervreemdt opgelegde systemen en laat daarmee zien dat het voor ieder individu mogelijk is om de waarneming van de wereld naar zijn hand te zetten. Op haar website beschrijft ze zorgvuldig het uitgangspunt van haar werk: "Ik personifieer bestaande systemen. In mijn werkproces onderzoek ik deze, ik herschik de systemen en voorzie ze van een nieuwe context. De systemen voor dit werk onttrek ik uit zowel het openbare als private domein. Openbare bronnen zijn onder meer encyclopedieën, catalogi, dagbladen, telefoonboeken of literaire publicaties. Privé-bronnen kunnen bestaan uit de verzameling memorabilia uit de carrière van een sportman of de op straat gevonden administratie van mijn overleden buurvrouw".

Aëgerter fascinatie voor systemen bestaat vooral uit het verlangen greep te krijgen op de wereld. In haar werk maakte ze vaak gebruik van toevalligheden die ze vindt binnen bestaande systemen en ze past toeval toe als instrument tijdens het werkproces. Een voorbeeld van haar werk is het project 'In the hospitality of strangers'. Toen Aëgerter net naar Nederland verhuisd was, was het eerste wat ze deed haar achternaam opzoeken in het telefoonboek. Ze wilde weten of er nog meer mensen woonden met dezelfde achternaam. Vervolgens bezocht Aëgerter negen mensen die boven en onder haar naam in het telefoonboek staan en liet ze een populair Frans liedje uit Marseille zingen. Afzonderlijk gefilmd, playbacken ze in een projectie op ware grootte gezamenlijk het lied uit 1935. Met dit werk doorbreekt ze de stedelijk anonimiteit en legt ze de sociale context van een telefoongids bloot (bron: Mister Motley).

Voor het kunstenaarsboek "180° encyclopaedia"(2007 oplage 15) nam Aëgerter de zevenhonderd pagina’s tellende encyclopedie uit haar jeugd en ze verving tweehonderd foto’s. Het werden foto’s van dezelfde locatie, alleen dan 180 graden gedraaid: "Zo is de wereld ook als we hem omdraaien, dat wilde ik laten zien. Mijn encyclopedie bevraagt de objectiviteit van zo’n naslagwerk". Haar fascinatie om te spelen met het oorspronkelijk en ons collectief geheugen loopt als een rode draad door haar leven. "Als pubermeisje had ik een haat – liefde – verhouding met mijn encyclopedie. Ik verheugde mij op de wereld en op alles wat in het boek stond beschreven ook zelf te mogen meemaken. Aan de andere kant dacht ik: "Wie ben jij om mij te vertellen hoe de wereld in elkaar steekt?’ Er zat een soort rebellie in". Met 180° encyclopaedia zet Aërgerter de wereld naar haar hand. Ze vroeg haar vrienden en kennissen overal ter wereld foto's voor haar te maken. Onder het kopje 'Ruines de chateau' staan in haar encyclopedie nu een foto van een tent. Of er is een restaurant te zien. Dat het beeld 180 graden gedraaid was de enige vereiste. "Een paar keer heb ik gehad dat vrienden zich hadden vergist. Waren ze helemaal in Brazilië geweest, hadden ze vergeten zich om te draaien.."

Fragmenten uit: Tristes Tropiques: Illustrations hors texte

Het uit twee delen bestaande kunstenaarsboek "Tristes Tropiques: Illustrations hors texte" (2011 oplage 1.000 gen./ges.) bevat een facsimile van de fotografische supplement van het boek "Tristes Tropiques"(1955) van de Franse culturele anthropologist Claude Lévi-Strauss (Brussel, 1908 - Parijs, 2009). Hij vertrok in 1935 naar Brazilië om filosofie te doceren aan de universiteit van São Paulo. In zijn vrije tijd begaf hij zich tussen de indianen. Om zich als vreemdeling in te leven in het gedrag van deze etnische volkeren en zodoende te bestuderen wat het westerse idee van 'ik' en 'de ander' nou eigenlijk precies inhoudt. Aan de hand van zijn ervaringen kwam hij tot de conclusie dat er helemaal niet zoiets bestaat als een ‘primitieve’ cultuur. Zestig jaar later zijn de bedenkingen van Lévi-Strauss nog steeds even relevant. Het westers georiënteerde denken staat inmiddels immers behoorlijk op de tocht. Aëgerter en Ronald van Tienhoven portretteerden Friese dorpsbewoners uit Beetsterzwaag precies als Amazone-indianen op foto’s uit de jaren 30 van Lévi-Strauss. Een directe 're-enactment'. Aëgerter en Van Tienhoven delen een interesse in de betekenis van fotografie in een historische en documentaire context. De twee streven ernaar "een driehoek te vormen van drie reflecties: die van een kunsthistorica met fotografie als specialisatie, een antropoloog/etnograaf gespecialiseerd in visuele antropologie, en een fotograaf die ervaring heeft met documentaire fotografie in een etnografische context". Het blijkt een interessante samenkomst: het resultaat is immers noch documentaire- fotografie, noch werkelijk gebaseerd op historische gebeurtenissen. Er is zowaar een combinatie ontstaan die een nieuwe esthetiek mogelijk maakt.

Fragmenten uit: Catalogue des Chefs-d'œuvre du Musée du Louvre

In een overzichtscatalogus van het Louvre uit 1976 verving ze de afbeeldingen van de topstukken door haar eigen foto’s van die topstukken: Catalogue des Chefs-d'œuvre du Musée du Louvre (Eigen publicatie, Amsterdam 2009, oplage 500/100). We kijken in haar foto’s tegen de rug van een medebezoeker aan en zien maar een deel van het kunstwerk. Hinderlijk in eerste instantie omdat je het werk wil zien – herkennen. In tweede instantie herken je vooral de situatie, hoe vaak moet je je niet in bochten wringen om frontaal zicht te krijgen omdat je helaas niet alleen bent in die zalen met klassiekers? Aëgerter: "This is a facsimile of a 1976 Louvre catalogue in which I replaced the reproductions of paintings by photos with I made of them during a one day visit. In my photos spectators intrude in the paintings, becoming part of the iconic images. By this mean I attempt to question the perception of referential paintings and their subjective interpretation. In extension to this artist’s book I photographed my favourite icons from three Musea collections, staging them and reproducing them in life size in order to emphasize their perception in their natural format and surroundings"(The Apparatus –Rijksmuseum Amsterdam; Le Louvre, 2008; Hermitage, the modernists, 2010).