Nederlandse kunstenaarsboeken deel 2 (jaren '90 t/m heden): Het boek als intieme ruimte: André Geertse

Het boek als intieme ruimte: André Geertse

De kunstenaarsboeken van André Geertse.

André Geertse (Vlissingen 1959) is als kunstenaar werkzaam in Tilburg. De stad waar hij na het afronden van zijn academietijd in 1988 bleef werken. Zijn werk is geworteld in de abstracte schilderkunst met referenties naar het minimalisme en de conceptuele kunst. Het werk omvat onder meer schilderijen, tekeningen, foto’s en boeken. De kunstenaarsboeken zijn te onderscheiden in exemplaren in oplage en unica’s. Het werk is doorgaans contemplatief van aard en wordt gevoed door een interesse in religie, poëzie en filosofie.

Over zijn relatie tot boeken stelt André Geertse dat het eerste boek waar hij als kind tijdens zijn Zeeuwse jeugd mee in aanraking kwam ongetwijfeld de Bijbel moet zijn geweest. Hij herinnert zich nog hoe er tijdens logeerpartijen bij zijn opa in Domburg voor het middag- en avondmaal uit de Bijbel gelezen werd. De eerbied waarmee het Boek werd behandeld en de aandacht, waarmee gelezen en geluisterd werd, maakte op hem als kind grote indruk. Dezelfde opa was ook bibliothecaris van de dorpsbibliotheek van Domburg. Een activiteit waar hij zijn kleinzoon vaak mee naar toe nam. De beslotenheid en intimiteit van de boeken versus de uitgestrektheid en openheid van het landschap in de nabijheid van de zee.

De boeken, die onder de categorie unica’s vallen, zijn werkboeken; soms gebonden, dan weer geniet, vouwbladen en soms bewerkingen van bestaande boeken.

"Alles kan altijd anders verteld worden" (2006 32 Pagina’s, Oplage: 1,
afmeting 22x20 cm., gemengde techniek op papier en karton)

Getoond wordt het boekje ”Alles kan altijd anders verteld worden” uit 2006. Het werk bestaat uit een aantal bladen met daartussen transparant papier. Het geheel is geniet en gevat in een bruine kartonnen kaft. De titel is aangebracht in de vorm van een collage op de kaft. De inhoud bestaat uit een tiental werkstukken gemaakt in een gemengde techniek: aquarel, inkt en potlood.

De indruk die het boekje geeft bij het doorbladeren is een kwetsbare en intieme. Men betreedt een persoonlijke ruimte. Het is een kleinood gemaakt door de kunstenaar en bestemd voor de individuele kijker. De werkstukken zijn voorzien van een datum, het geheel geeft de indruk van een dagboek. De factor tijd is mede zichtbaar door het gebruik van vergelend krantenpapier in de collage.

De titel ”Alles kan altijd anders verteld worden” vormt een belangrijke gedachte in het werk van André Geertse. Werken ontstaan dikwijls in reeksen, het ene werk vormt het vertrekpunt voor het andere.

De creativiteit van de kunstenaar komt voor een belangrijk deel voort uit het zien van mogelijkheden. Net als de zee is alles aan verandering onderhevig en voortdurend in beweging.

Van het in oplage gemaakte en hier getoonde ”Child” uit 2004 valt het samengaan van tekst en beeld meteen op. De tekst, in het Engels en afkomstig uit de Bijbel, loopt in losse zinnen naast de afbeeldingen. De foto’s tonen een terugkerend geometrisch motief. Deze onregelmatige zevenhoekige figuur is afgeleid van de afdruk van de rechterhand van de kunstenaar. Het is een beeldmerk dat de kunstenaar een tijdlang intensief gebruikt heeft. De afbeeldingen tonen de figuur in diverse situaties en met verschillende personen. Zo wordt zichtbaar gemaakt hoe leven en werk met elkaar verbonden zijn. Door de tekst als losse woorden en zinnen aan te bieden ontstaan andere associaties en betekenislagen. De stroom van de uitingsvormen van het leven naast de stroom van gedachtes vormgegeven door woorden.

"Child" (Uitgave: 2004, 32 Pagina’s,
oplage: 500, ISBN 90-808358-1-1, afmeting 15 x 21 cm.)

Inleiding

In het verlengde van mijn weblog deel 1 (de jaren '70 en '80) gaat deze weblog over kunstenaarsboeken vanaf de jaren '90 tot en met heden. Doelstelling van dit 'onderzoek' is om de karakteristieke stijl van de kunstenaar in relatie met het boek uit deze periode zo goed mogelijk uit te leggen en te laten zien. De verhalen komen nu vaak i.s.m. de kunstenaar tot stand. Ingegaan wordt o.a. op de vraag waarom zij als presentatievorm een kunstenaarsboek voor hun werken gebruiken. Hiermee hoop ik een bijdrage te leveren aan het promoten van het kunstenaarsboek met haar schoonheid als een volwaardig kunstwerk (mei 2014).

Ik wil de volgende kunstenaars heel erg bedanken voor hun medewerking:

Frans Baake, Bas Fontein, André Geertse, Hans Gremmen, Karin Hanssen, Els ter Horst, Claudia Kölgen, Anouk Kruithof, Elisabeth Tonnard, Bart van Dijck, Marinus van Dijke, Jaap Scheeren, Erik van der Weijde, Mariken Wessels en Luuk Wilmering.

Opvattingen over het kunstenaarsboek:

Rein Jelle Terpstra: "Een kunstenaarsboek is een medium, meer dan alleen een drager van afbeeldingen, al dan niet in combinatie met tekst. Op het moment dat eigenschappen en vorm van een boek samenvallen met je idee, kun je spreken van een kunstenaarsboek. Die eigenschappen kunnen van alles zijn. Het kunstenaarsboek heeft bijvoorbeeld de unieke mogelijkheid dat je dit kunt aanraken en zien tegelijk, er zit dus altijd een handeling aan verbonden, zoals het vasthouden van het boek of het omslaan van de bladzijden. Oftewel: het kunstenaarsboek is geen drager van afbeeldingen, maar is zelf beeld” (april 2014).

Rob Perrée: "Voor mij is een kunstenaarsboek de uitwerking van een creatief idee dat recht doet aan de ‘boekigheid’ van het medium en dat onder verantwoordelijkheid van de kunstenaar(s) tot stand is gekomen. Anders gezegd, een kunstenaar beschikt over een schat aan uitdrukkingsmogelijkheden, maar hij kiest voor het boek omdat de kenmerken daarvan zijn idee het beste kunnen waarmaken. Het kunstenaarsboek kan je dan ook het beste zien als een poging van beeldende kunstenaars om het medium boek voor eigen doeleinden te benutten, en niet langer als vormgever in dienst te staan van iemand anders. Het kunstenaarsboek is een autonoom kunstwerk met meestal meer accent op de beeldende kwaliteit dan op de taal. Het boek zelf is beeldende kunst en geen afbeelding van beeldende kunst. Het is geen boek over kunst, het is ook geen catalogus met plaatjes. Het is het werk zelf” (uit: Cover to cover).

Jan Voss: "Een kunstenaarsboek is een kunstwerk. Daarmee verspreiden ze een verhaal. Dat moet wel in oplages gebeuren. Tegenwoordig heeft bijna iedereen toegang tot een pc. Daarmee kun je prima boeken ontwerpen. Vervolgens print je ze uit, daar heb je dan je boek. Vroeger maakten de monniken boeken met de hand. Dat vermenigvuldigen gaat nu veel sneller" (interview met Petra Fassotte, 2007).

Henriëtte van Egten en Rúna Thorkelsdottir: "Een boek is een kunstenaarsboek als de kunstenaar het zegt. Het kunstenaarsboek moet wel in oplage gemaakt zijn. Unieke exemplaren blijven buiten beschouwing. Wat niet meer onder het kunstenaarsboek valt is het ‘livres de peintres’. Dat zijn meer illustraties bij gedichten" (interview met Debbie van Berkel, 2003).

Janneke Broekhuizen: "Een kunstenaarsboek is 'een werk dat een een-op-een relatie schept tussen de kunstenaar en zijn publiek'. Wanneer een kunstenaar er voor kiest om kunstenaarsboeken te maken, neemt hij of zij heel bewust het besluit dat het werk niet aan een muur in een museum komt te hangen. Er kunnen niet vijftien, vijftig of vijfhonderd mensen tegelijk naar kijken. Door het kunstenaarsboek vast te houden en door te bladeren, door te lezen, ontstaat er een bijzondere relatie tussen kunstenaar en publiek, waar beide partijen door worden beïnvloed in de manier waarop ze het werk benaderen. Deze eigenschap zorgt ervoor dat het kunstenaarsboek op de grens komt te staan van twee disciplines: beeldende kunst en boeken."